ΣΚΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΟΡΕΙΕΣ ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ

Θα μπορούσε κανείς να υποθέσει –και όχι χωρίς λόγο- ότι ο σημερινός Έλληνας πολίτης είναι μουδιασμένος από τις εξελίξεις, είναι τρομοκρατημένος από τις μελλοντικές «υποσχέσεις» λιτότητας που δεν δείχνουν να διαψεύδονται στο ορατό τουλάχιστον μέλλον. Θα μπορούσε κανείς –και όχι χωρίς λόγο- να θεωρήσει αυτό σαν μια πιθανή αιτία μη συμμετοχής στις απεργιακές σημερινές κινητοποιήσεις. Ενώ χτες στο Λονδίνο είχαμε μια από τις μεγαλύτερες κινητοποιήσεις, εδώ μιλούν τα ΜΜΕ στις πρώτες ανακοινώσεις τους για 400 με 500 ανθρώπους που διαδήλωναν ειρηνικά. Ποια μπορεί να είναι η αλήθεια; Κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί το μούδιασμα ή την τρομοκράτηση των πολιτών. Είναι όμως μόνο αυτά ικανά να υπονομεύσουν μια πορεία διαμαρτυρίας; Ή μήπως οι σημερινοί πολίτες γνωρίζουν ότι δεν μπορούν να αλλάξουν τίποτα –όντας επαρκώς πληροφορημένοι για τις πραγματικές καταστάσεις που διανύουμε στην Ευρώπη αλλά και στον κόσμο ολόκληρο- έχουν αποποιηθεί πλέον το παραδοσιακό τρόπο διαμαρτυρίας που είναι οι πορείες; Καθόλου απίθανο και αυτό. Ίσως να χρειάζεται καινούρια αντιμετώπιση του θέματος και αυτό δεν είναι καθόλου άκαιρο. Πώς όμως δικαιολογείται στη χώρας μας, που έτσι κι αλλιώς πλήττεται σε μεγαλύτερο βαθμό από τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, να μειώνεται συνεχώς ο αριθμός των συμμετεχόντων στις διαμαρτυρίες; Μία καθόλου ευκαταφρόνητη άποψη θα μπορούσε να ήταν ο ίδιος ο συνδικαλισμός, αυτός που πάντα οδηγεί στις πορείες και στα συνθήματα τον κόσμο του. Δηλαδή, θα μπορούσε να αντικρούσει κάποιος, ο συνδικαλισμός δεν υπάρχει πια; Πού βρίσκεται σήμερα η διαφορά από το πολύ πρόσφατο χτες; Θα μπορούσε η απάντηση να είναι και αυτή. Οι συνδικαλιστές ανήκουν –ως γνωστόν- σε κόμματα. Αν λοιπόν η μεγάλη μερίδα του συνδικαλιστικού κόσμου, αυτού που πριν λίγο καιρό έβγαινε στους δρόμους και προκαλούσε τις ταραχές, βρίσκεται πλέον στην κυβέρνηση, πώς μπορεί συγχρόνως να κυβερνά και αντιπολιτεύεται αυτό που κάνει ως κυβέρνηση. Ακόμη κι αν αυτό έχει παρατηρηθεί στους σημερινούς καιρούς και χρησιμοποιείται ως άλλοθι για τις μη φιλοκοινωνικές τροποποιήσεις του κράτους, δεν αποτελεί πάγια τακτική των κυβερνώντων. Ποια κόμματα λοιπόν  είναι αυτή τη στιγμή έξω από την κυβέρνηση; Τα αριστερά κόμματα, οι οικολόγοι, κάποιοι ανεξάρτητοι και η Δημοκρατική Συμμαχία, όχι με τη θέλησή της υποθέτω. Και δεν μπορώ να υποθέσω ότι οι συνδικαλιστές που πρόσκεινται στην κα Μπακογιάννη –αν υπάρχει αυτό το είδος- βγήκαν στους δρόμους των οποίων το ιδεολογικό πιστεύω είναι κοντά –αν όχι εντελώς συνυφασμένο- με την πολιτική της τριαρχίας της σημερινής Βουλής. Οι ανεξάρτητοι δεν έχουν κάποιο ισχυρό αριθμό συνδικαλιστών. Μπορεί να μην έχουν και καθόλου. Ποιοι μένουν για να βγουν στους δρόμους; Οι συνδικαλιστές των αριστερών κομμάτων. Να λοιπόν οι επόμενες μαρκετινίστικες οδηγίες προς ναυτιλλόμενους: Προσελκύστε τα αριστερά κόμματα στην διακυβέρνηση. Ίσως δεν τα παρασύρετε όλα, αλλά σίγουρα υπάρχουν μέθοδοι σφετερισμού των ιδεολογιών τους –το έχουν διαπράξει με επιτυχία κάποια κυβερνητικά κόμματα στο παρελθόν, τώρα θα κολλήσουμε; Και μήπως σήμερα είναι ορατά τα περιθώρια πολιτικής των διαφόρων κομμάτων; Ο συνδικαλισμός στην Ελλάδα άρχισε ν’ αναπτύσσεται πριν ένα σχεδόν αιώνα. Σιγά σιγά απορροφήθηκε από τα κόμματα ή δημιούργησε κόμματα. Τώρα, σ’ αυτή τη μεγάλη στιγμή της στροφής του κόσμου, καιρός είναι να αναδείξει ένα νέο πρόσωπο, πέραν και υπεράνω κομμάτων. Αλλιώς δεν θα διαμαρτύρεται πλέον κανείς γι’ αυτά που συμβαίνουν. Και όλοι γνωρίζουμε ότι η διαμαρτυρία είναι η αντίσταση στην ισοπέδωση, όχι μόνο του κοινωνικοοικονομικού τομέα αλλά και του πολιτισμού γενικότερα. Και όχι μόνο στη χώρα μας. Διεθνώς.

«… Ἀντισταθεῖτε, σ᾿ ὅλους αὐτοὺς ποὺ λέγονται μεγάλοι

καὶ γράφουν λόγους πλάι στὴ θερμάστρα.

Στὶς φοβερὲς σημαῖες τῶν κρατῶν καὶ τὴ διπλωματία,

στὰ ἐργοστάσια πολεμικῶν ὑλῶν,

σ᾿ αὐτοὺς ποὺ λένε λυρισμὸ τὰ ὡραῖα λόγια,

στὰ γλυκερὰ τραγούδια μὲ τοὺς θρήνους,

στοὺς θεατές, στὸν ἄνεμο…»

(Μιχάλης Κατσαρός, ποιητής)

Αλλά πρώτα η αριστερά θα πρέπει να βρει τον νέο της λόγο για να αντισταθεί η ίδια στον σημερινό εαυτό της.  

ΛΕΙΑ ΒΙΤΑΛΗ

Συνέντευξη στον "Θεατρόφιλο" για τον "Ενατο Γάμο".

ΘΕΑΤΡΟΦΙΛΟΣ: Ποια ήταν η αφορμή για το τελευταίο σας έργο "Ο Ένατος Γάμος", που παρεμπιπτόντως έχει λάβει εγκωμιαστικά σχόλια; Μιλήστε μας λίγο γι’ αυτό.

ΛΕΙΑ ΒΙΤΑΛΗ: Η αφορμή είναι πάντα γύρω μας. Σ’ αυτό που ζούμε. Σήμερα ζούμε πρωτόγνωρες καταστάσεις όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και σ’ ολόκληρο τον κόσμο. Έναν πολιτικοποιημένο συγγραφέα δεν μπορεί παρά αυτά όλα να τον επηρεάζουν. Δεν ξέρω κατά πόσο ένα θεατρικό έργο μπορεί να διαμορφώσει συμπεριφορές αλλά σίγουρα μπορεί να αφυπνίσει συνειδήσεις. Αυτό δυστυχώς το πολεμάει το κατεστημένο και γι’ αυτό τα έργα με «ψαχνό» δεν είναι έργα μεγάλης προβολής. Υπάρχουν ωστόσο ευτυχώς μερικοί, ακόμη και μέσα σ’ αυτό το κατεστημένο, που τολμούν και τα εγκωμιάζουν. Παρ’ όλα αυτά η δουλειά του συγγραφέα είναι να επιμένει.

Θ: Γιατί το "σύγχρονο τέρας" είναι γυναίκα;

ΛΒ: Δεν είναι ακριβώς γυναίκα. Είναι γυναίκα που έχει υιοθετήσει αντρικές συμπεριφορές. Και στην πολιτική το βλέπουμε πολύ συχνά πλέον αυτό να συμβαίνει. Τότε το μείγμα γίνεται εκρηκτικό!

Θ: Σε κάποιο σημείο του έργου ακούγεται η φράση "η ανθρωπίλα φταίει για όλα...αυτή πρέπει να σκοτώσουμε..". Πόσο αλήθεια είναι αυτό τελικά;

ΛΒ: Μα αυτό δεν συμβαίνει γύρω μας; Το σύστημα σκοτώνει τον άνθρωπο γι’ αυτό λέμε ότι η κρίση είναι συστημική. Δεν μπορεί να υπάρξει κόσμος χωρίς τον άνθρωπο. Μου αρέσει να λέω τα πράγματα με το όνομά τους. Θεωρώ ότι το θέατρο με την αμεσότητα που το διακρίνει το δικαιούται αυτό. Αρκεί να μην πέφτεις στην παγίδα του βερμπαλισμού και του διδακτισμού, κάτι που το απεχθάνομαι γιατί θυμίζει παλιότερες εποχές. Σήμερα βέβαια τείνει αυτό να γίνει δυσκολότερο με τα πολλά κρούσματα λογοκρισίας που διαρκώς φανερά ή κρυφά διακρίνονται.

Θ: Μπορεί να επενδύσει κανείς στα παλιά; Κάτι τέτοιο υποστηρίζει η ηρωίδα σας, Κλάρα Τσαχανασιάν.

ΛΒ: Η ηρωίδα μου, σαν δεινή επενδύτρια που είναι, σχεδιάζει συνεχώς νέες μορφές επενδύσεων προσπαθώντας να εκμεταλλευτεί ακόμη κι αυτή την ανάγκη του ανθρώπου να έχει μνήμη και να νοσταλγεί το παρελθόν. Με λίγα λόγια επιδιώκει να βιάσει ακόμη και την πιο κρυφή γωνιά της ανθρώπινης υπόστασης μετατρέποντάς την σε πηγή παραγωγής κέρδους.

Θ: Πόσο "προφητικό" ήταν το έργο του Ντύρρενματ, που γράφτηκε πριν από 55 χρόνια;

ΛΒ: Οι μεγάλοι συγγραφείς προηγούνται της εποχής τους. Ο Ντύρρενματ περιέγραψε την απόλυτη εξαθλίωση του ατόμου με την υποταγή του στην εξουσία του χρήματος. Αυτό δεν συμβαίνει σήμερα;

Θ: Υπάρχουν αξιόλογες παραστάσεις και ταλαντούχοι ηθοποιοί σήμερα, μέσα στην πληθώρα ρόλων και θεατρικών σκηνών;

ΛΒ: Αναμφισβήτητα. Αλλά μη τις ψάχνετε αποκλειστικά εκεί που ρίχνονται τα φώτα της μεγάλης δημοσιότητας. Η δουλειά γίνεται αλλού.

Θ: Ποιος είναι ο αγαπημένος σας θεατρικός συγγραφέας και γιατί;

ΛΒ: Δεν μπορεί να είναι ένας. Είναι πάρα πολλοί. Ξεκινούν από τον Ευριπίδη με τα μεγάλα παγκόσμια θέματα και τη δύναμη των αρχετυπικών χαρακτήρων του. Κάθε σοβαρός συγγραφέας στην πορεία της ζωής του έχει γράψει έστω και ένα μεγάλο ή μικρό διαμάντι. Και μ’ αυτό μπορεί να συμβάλλει στην πορεία του πολιτισμού. Οπότε μην ψάχνετε τον συγγραφέα. Ψάξτε τα σπουδαία έργα.

Θ: Έχετε κάποιο άλλο έργο "στα σκαριά" ή κάποιο επερχόμενο μυθιστόρημα;

ΛΒ: Πάντα κάτι υπάρχει στην άκρη του μυαλού ενός συγγραφέα. Έτσι ζει άλλωστε, σκαρώνοντας ιστορίες.

Θ: Τι είναι αυτό που θέλετε να "περάσετε" στο ευρύ κοινό μέσα από τα έργα σας;

ΛΒ: Την κατανόηση για τις ανθρώπινες αδυναμίες. Την αποδοχή της ανάγκης του άλλου για την αγάπη μας. Και την ανάγκη της κριτικής σκέψης απέναντι στα πράγματα που συμβαίνουν. Είναι πολύ εύκολο ξέρετε να περάσει κανείς στην απέναντι όχθη και να γίνει ένα… τέρας χωρίς να το καταλάβει, όπως η Κλάρα Τσαχανασιάν στον «Ένατο Γάμο».

Θ: Τι προτιμάτε περισσότερο, τη συγγραφή ενός μυθιστορήματος ή ενός θεατρικού έργου;

ΛΒ: Δεν το προτιμώ εγώ. Τα θέματά μου συνήθως προτιμούν να γραφτούν ως μυθιστόρημα ή ως θεατρικό έργο. Δεν τα βιάζω αλλά και τους απαγορεύω να με… βιάζουν.

Θ: Θα μπορούσατε να σκηνοθετήσετε και κάποιο έργο που δεν έχετε γράψει εσείς;

ΛΒ: Το έχω δηλώσει ότι δεν είμαι σκηνοθέτης. Σε ό,τι έχω κάνει μέχρι στιγμής ακολουθώ τις σκηνικές οδηγίες του… συγγραφέα. Και τη φαντασία μου που προσπαθώ πάντα να την υποτάξω και δεν το κατορθώνω.

ΛΕΙΑ ΒΙΤΑΛΗ

(Συνέντευξη στον Παναγιώτη Ντούνια, στον Θεατρόφιλο)

https://www.facebook.com/photo.php?fbid=319127218100838&set=a.174097039270524.47439.174093012604260&type=1

Συνέντευξη στην εφημερίδα ΕΠΟΧΗ

«Ο συγγραφέας αγωνίζεται με όπλο του τις λέξεις»

Μια συζήτηση με την συγγραφέα Λεία Βιτάλη για το έργο της  «Ένατος Γάμος»

και το σύγχρονο ελληνικό θέατρο.

Η στήλη συχνά παραπονιέται πως η σύγχρονη ελληνική δραματουργία ομφαλοσκοπεί, δεν ανοίγεται σε νέα θέματα, σε σύγχρονα κοινωνικά και πολιτικά φαινόμενα, δεν παρουσιάζει σε βάθος τις σχέσεις των ανθρώπων όπως διαμορφώνονται στην σημερινή ελληνική κοινωνία. Ωστόσο υπάρχουν συγγραφείς που τολμούν τέτοια ανοίγματα, ερευνούν τον πραγματικό κόσμο που τους περιβάλλει. Η Λεία Βιτάλη είναι ακριβώς μια τέτοια συγγραφέας. Με πλούσια εργογραφία πίσω της(«Το γεύμα», «Το μεγάλο παιχνίδι» “Addio del passato” κ.ά.), από πέρυσι παρουσιάζει στο θ. Αγγέλων Βήμα τον μονόλογο «Ένατος Γάμος» (σε δική της σκηνοθεσία και με ερμηνεύτρια τη Μαίρη Νάνου). Στον πρωτότυπο μονόλογο αυτό ξαναβρίσκει την ηρωίδα του Ντύρενμαντ από την «Επίσκεπψη της Γηραιάς Κυρίας» και την παρακολουθεί 50 χρόνια μετά –ως σύμβολο του καπιταλισμού και της διαφθοράς- με ειρωνεία, χιούμορ και γκροτέσκα, ευθύβολη υπερβολή.

Τη συνέντευξη πήρε η Μαρώ Τριανταφύλλου

Κα. Βιτάλη, ποιο είναι το κεντρικό ζήτημα που σας απασχολεί στην συγγραφική σας δουλειά;

Λεία Βιτάλη (Λ.Β.)Αυτό που με ενδιαφέρει κυρίως  όταν γράφω , μυθιστόρημα είτε θέατρο, είναι η σχέση του ανθρώπου με τον κοινωνικό περίγυρο.  Με ενδιαφέρουν οι ανθρώπινες σχέσεις και η αλληλεπίδραση του ανθρώπου και του περιβάλλοντός του. Επειδή είμαι πολιτικοποιημένη συγγραφέας, με την πιο βαθιά έννοια της λέξης, όχι ξύλινα και επιφανειακά, αυτή η αμφίδρομη σχέση είναι κεντρική στη δουλειά μου. Γι’ αυτό άλλωστε διαβάζω πολύ κοινωνιολογία και ψυχολογία.

Ασχολείστε με το ιστορικό μυθιστόρημα και τοποθετείτε τις ιστορίες που αφηγείστε κυρίως στο Βυζάντιο. Γιατί επιλέξατε αυτή την περίοδο, τι σας κεντρίζει στο Βυζάντιο;

Λ.Β.) Είναι μια σκοτεινή περίοδος που, όμως, βρίσκω πως έχει πολλά κοινά με την εποχή μας. Δεν θα έλεγα την εποχή μας σκοτεινή, ωστόσο όλες αυτές οι ίντριγκες, οι συγκρούσεις των αυτοκρατόρων, οι πόλεμοι, ο ρόλος της εκκλησίας, όλ’ αυτά θυμίζουν πολλές σύγχρονες καταστάσεις. Η ιστορία μοιάζει να επαναλαμβάνεται. Γι΄ αυτό ασχολούμαι με την ιστορία: ξέροντας το παρελθόν ίσως θα μπορούσαμε να διαμορφώσουμε διαφορετικά το παρόν μας.

Ας έρθουμε στον «Ένατο Γάμο». Ανεβάζετε στη σκηνή την Κλάρα Τσαχανασιάν, ηρωίδα του Ντύρενμαντ από το πολύ γνωστό έργο «Η επίσκεψη της γηραιάς κυρίας», και την παρακολουθείτε 50 χρόνια μετά από την μοιραία επίσκεψή της στο Γκίλεν, παρουσιάζοντάς  την ως ένα τερατώδες σύγχρονο πια σύμβολο του καπιταλισμού. Γιατί επιλέξατε μια τέτοια αναφορά και δεν επινοήσατε ένα χαρακτήρα φορέα των απόψεων που εκφράζει η ηρωίδα σας;

Λ.Β. Μου κάνουν συχνά αυτή την ερώτηση. Ενδεχομένως θα μπορούσα αλλά αυτή η γυναίκα με απασχολεί από τα φοιτητικά μου χρόνια ακριβώς ως σύμβολο του καπιταλισμού και της διαφθοράς στην  οποία οδηγεί το χρήμα. Το θεατρικό αυτό του Ντύρενμαντ ήταν πολύ σημαντικό γιατί έφερνε στη σκηνή τον θεό χρήμα με ένα τρόπο που σε ταρακουνούσε. Την σκεπτόμουν, λοιπόν, κι άρχισα να αναρωτιέμαι: αν ζούσε αυτή η γυναίκα, μια πόρνη του καπιταλισμού που κατάφερε να γίνει το μεγάλο αφεντικό και να κινεί τον κόσμο με σπαγκάκια, πού θα είχε φτάσει σήμερα;

Είναι πάντως ενδιαφέρον ότι αναφέρεστε συνέχεια στον Ντύρενμαντ, δεν αφήνετε το θεατή σας να ξεχάσει την αρχική έμπνευση…

Λ.Β.  Ίσα-ίσα αυτός ο διάλογος με ενδιαφέρει πολύ. «Η γηραιά κυρία» γράφτηκε το 1956 αλλά εξακολουθεί να είναι δυναμικά παρούσα μέχρι σήμερα. Είναι ένα έργο δυνατό ακριβώς γιατί παρουσίασε με γκροτέσκο τρόπο τη δύναμη του χρήματος. Σήμερα έχουμε αποδεχτεί τη διαφθορά, δεν μας εξοργίζει και αυτό δεν είναι κάτι καινούριο, είναι κάτι που άρχισε πενήντα χρόνια πριν. Όσοι γνωρίζουν το έργο βλέπουν την υπόγεια σχέση αλλά και όσοι δεν το ξέρουν, το ανακαλύπτουν και το μελετούν.

Την αποκαλείτε «επιτομή των τεράτων» και την συνδέετε απερίφραστα με πολιτικούς όπως η Θάτσερ και η Μέρκελ, που εφάρμοσαν συντριπτικά για τον κόσμο νεοφιλελεύθερα μοντέλα οικονομίας και πολιτικής.

Λ.Β. Πιστεύω ότι βαθιά μέσα στον άνθρωπο δυνητικά υπάρχει ένα τέρας. Πιστεύω όμως ότι μπορεί κάποιος να πολεμήσει αυτό το τέρας με την παιδεία. Υπάρχουν πανεπιστήμια που εκπαιδεύουν  πολιτικούς και ετοιμάζουν τους μελλοντικούς ηγέτες. Από την εκπαίδευση αυτή λείπει η αγάπη, ο αλτρουισμός και η αλληλεγγύη. Περισσεύει ένας κακώς νοούμενος ορθολογισμός, σκληρότητα… Αυτός είναι ο τύπος πολιτικού που προάγει το σύστημα.

Δείχνετε να πιστεύετε πολύ στη δύναμη της παιδείας…

Λ.Β. Ναι, μόνο που σήμερα, όπως όλες οι αξίες έχουν ανατραπεί, έχουμε μια παιδεία μακριά από τον ανθρωπισμό. Μιλάμε με αριθμούς, όλα είναι θέμα αριθμών, οι άνθρωποι μετατρέπονται σε νούμερα. Συζητούν οι πολιτικοί τη σωτηρία των τραπεζών, ενώ υπάρχει ανεργία και φτώχια. Για ποιον πολιτισμό μιλάμε;

Σε μια τόσο δύσκολη στιγμή, το μπορεί να προσφέρει η τέχνη;

Λ.Β. Δεν πιστεύω ότι η τέχνη μπορεί να αλλάξει τον κόσμο, όμως μπορεί να αφυπνίσει συνειδήσεις. Ειδικά το θέατρο,  που ως τέχνη έχει μια ειδική σχέση με τη συλλογικότητα και έχει μεγάλη αμεσότητα, ναι, το θέατρο μπορεί να αφυπνίσει συνειδήσεις. Ο καλλιτέχνης δεν κρατά πιστόλι, οι λέξεις του όμως είναι πυροβολισμοί, λέει κάπου ο Πίντερ. Γι’ αυτό τους πολιτικοποιημένους συγγραφείς το σύστημα προσπαθεί να τους απομονώσει, επειδή λένε αλήθειες και επειδή ταρακουνούν συνειδήσεις.

Ποια είναι η άποψή σας για την σύγχρονη ελληνική δραματουργία;

Λ.Β. Κατ’ αρχάς να πω ότι δεν βλέπω να ανεβαίνουν όσα ελληνικά έργα θα έπρεπε μολονότι φέτος έχει γίνει ένα άνοιγμα προς ό,τι το ελληνικό. Με αυτό εννοώ ότι υπάρχει μια τάση για ελληνικά κείμενα, αλλά κυρίως διασκευές από το χώρο της πεζογραφίας, που είναι άλλο πράγμα. Είναι ψέμα ότι δεν υπάρχουν ελληνικά έργα. Προτιμάται όμως μια διασκευή από  κείμενο κάποιου γνωστού συγγραφέα που σημαίνει μια πιο σίγουρη επιτυχία. Όμως δεν μπορεί να μετατραπεί εύκολα η πεζογραφία σε θέατρο. Ούτε η πολιτεία στηρίζει την σύγχρονη θεατρική δημιουργία. Ακόμα και στον θεσμό των βραβείων, οι επιτροπές λένε συνήθως ότι δεν βρίσκουν καλά ελληνικά έργα, αλλά θα έπρεπε να ψάχνουν προσεκτικότερα. Πρέπει να υπάρξουν κίνητρα για να τονωθεί η  δραματουργία. Πρέπει επίσης ο Έλληνας θεατής να μη φοβάται το σύγχρονο έργο, με επίκαιρο θέμα ειδικά. Ξέρετε ένα γερμανικό έργο για τη Μέρκελ, ας πούμε, θα το δει και ο Γερμανός και ο Έλληνας θεατής. Ένα ελληνικό αντίστοιχο ο Έλληνας διστάζει να το δει

Ο «Ένατος γάμος» είναι ένα έργο που θα μπορούσε να ενδιαφέρει και τον ξένο θεατή…

Πράγματι, όμως τα ελληνικά θεατρικά έργα δεν παίζονται έξω, δεν είναι γνωστή η ελληνική δραματουργία στο εξωτερικό, η πολιτεία δεν φροντίζει την προβολή της, δεν διαθέτει κονδύλια και μηχανισμούς στήριξης. Κάποτε ένας Άγγλος μου ζήτησε το βραβευμένο έργο μου «Ροσμπήφ» και έτσι παίχτηκε με επιτυχία στο εξωτερικό. Μολονότι αφορά το μύθο της Κλυταιμνήστρας δεν έχει παιχτεί στην Ελλάδα. Νιώθω ότι όλα πρέπει να τα κάνω μόνη και μόνη μου πραγματικά δουλεύω μέχρι τώρα.

Εφημερίδα ΕΠΟΧΗ (30/10/2011)

http://www.epohi.gr/portal/politismos/2010-05-16-13-01-01/10543

Συνέντευξη στην εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ

Έντυπη Έκδοση Ελευθεροτυπία, Δευτέρα 24 Οκτωβρίου 2011

«Ολοι είμαστε εν δυνάμει τέρατα»

Της ΕΛΕΝΑΣ ΓΑΛΑΝΟΠΟΥΛΟΥ

«Στην Ελλάδα δεν είναι εύκολο να ανεβούν σύγχρονα ελληνικά έργα. Γι' αυτό το ανεβάζω μόνη. Αυτό το έργο δεν μπορούσα να το αφήσω στο συρτάρι. Είναι καυτό, μιλάει για σήμερα και ήθελα πάση θυσία να το μοιραστώ».

Η Λεία Βιτάλη υποστηρίζει με πάθος τον «Ενατο γάμο», το νέο θεατρικό της έργο, που παρουσιάζεται στο «Αγγέλων Βήμα», έπειτα από μια σύντομη πρώτη παρουσίαση την περασμένη σεζόν.

Πρόκειται για ένα έργο βασισμένο στην «Επίσκεψη της γηραιάς κυρίας» του Ντίρενματ. Βλέπουμε δηλαδή την 60χρονη Κλάρα Τσαχανασιάν στο σήμερα. Η ηρωίδα που της προέκυψε (την ενσαρκώνει η Μαίρη Νάνου) είναι 115 ετών και είναι αυτοπροσώπως «το σύγχρονο τέρας» όπως μας εξήγησε. «Πρόκειται για μια αδίστακτη γυναίκα που έχει συγκεντρώσει όλη την εξουσία στα χέρια της. Ανεβοκατεβάζει κυβερνήσεις, εξαγοράζει τράπεζες, διαχειρίζεται τα πετρέλαια, αγοράζει χώρες, δολοφονεί τους εραστές της και ετοιμάζεται να παντρευτεί για ένατη φορά και μάλιστα με έναν νεκρό».

«Αν ήθελα να παρομοιάσω την ηρωίδα μου με ένα συγκεκριμένο πρόσωπο, θα ήταν η Μέρκελ. Αυτή τη στιγμή η Γερμανία είναι αυτή που κινεί τα σπαγκάκια». Και φυσικά πρόκειται για γυναίκα. Είναι τελικά πιο σκληρές στις διαπραγματεύσεις τους; «Ναι, όταν χρησιμοποιούν ανδρικά πρότυπα στη συμπεριφορά τους προκειμένου να επιβιώσουν. Πιστεύω πως ο κόσμος θα αλλάξει όταν εμφανιστεί το πραγματικά γυναικείο πρόσωπο».

Πρόκειται για ένα έργο-γέννημα της κρίσης. Γράφτηκε πέρυσι ως μια μαύρη φάρσα που θα περιγράφει τη σύγχρονη κοινωνική πραγματικότητα. Σύμφωνα με τη συγγραφέα, η απληστία είναι η πηγή των σημερινών δεινών μας. «Οσο πιο πολλά έχεις τόσο πιο επιτυχημένος θεωρείσαι. Αυτό όμως ήταν φυσικό να γυρίσει μπούμερανγκ. Ο Ντίρενματ ήταν ιδιοφυής γράφοντας το αριστούργημά του το 1956, όταν για πρώτη φορά το χρήμα θεωρήθηκε Θεός».

Μέσα από την εξωφρενική ηρωίδα του έργου, η συγγραφέας μάς προσκαλεί να ανακαλύψουμε «τις υπόγειες διαδρομές που μας οδήγησαν σε αυτή την κατάσταση», αλλά και να διαπιστώσουμε όλους τους μηχανισμούς της σύγχρονης εξουσίας. Σε κάποιο σημείο λέει: "Μπορούσα να το κάνω και το έκανα". Ανακάλυψα γράφοντάς το πως είμαστε εν δυνάμει όλοι τέρατα.

» Παρ' όλα αυτά ψάχνοντας στην ψυχή αυτού του τέρατος ανακάλυψα μια τρυφερότητα και μια τεράστια ανάγκη για αγάπη».

Δεν θεωρεί τον εαυτό της σκηνοθέτη. «Το τόλμησα όμως επειδή είχα στο μυαλό μου ένα συγκεκριμένο όραμα που ήθελα να δω να υλοποιείται στη σκηνή. Καμιά φορά από δημιουργό σε δημιουργό αλλοιώνεται. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει πως δεν εμπιστεύομαι τους σκηνοθέτες». Αγαπάει το θέατρο, γι' αυτό και γράφει σε ίδια συχνότητα με το μυθιστόρημα, ενώ συνηθίζει να είναι παρούσα στις πρόβες των έργων της. «Ο πλουραλισμός δεν κάνει κακό», σχολιάζει για την Αθήνα των 400 παραστάσεων. «Μέσα από αυτόν θα ξεπεταχτούν και νέα πράγματα. Το πρόβλημα στην Ελλάδα είναι σε σχέση με τον πληθυσμό της. Ποιος θα δει όλες αυτές τις παραστάσεις. Ισως τελικά οι καλλιτέχνες να είμαστε περισσότεροι από το κοινό μας».

* Αγγέλων Βήμα (Σατωβριάνδου 36, Ομόνοια, τηλ.: 210-5242211) Παρ. - Σαβ. - Κυρ. έως 20 Νοεμβρίου.

ΚΡΙΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ "ΕΝΑΤΟ ΓΑΜΟ"

                            

Ο Ένατος Γάμος ***

της Λείας Βιτάλη,

σε σκηνοθεσία της ίδιας.

Απολαυστική είναι στον γκρανγκινιόλ μονόλογο της πολυβραβευμένης Λείας Βιτάλη η βετεράνος ηθοποιός Μαίρη Νάνου, η οποία υποδύεται μια γυναίκα-προϊστορικό καπιταλιστικό τέρας λίγες ώρες πριν από την τελική πτώση.

"Κάνε οούζα μικρή μου χώρα!" Η Κλάρα Τσα-χανασιάν ξέρει σίγουρα πώς να διατάζει. Πάμπλουτη και υπέργηρη, αυτή η γυναίκα-ηγέτις κρατάει τις τύχες του κόσμου στα χέρια της. Ανεβοκατεβάζει τις κυβερνήσεις και τις τιμές του χρηματιστηρίου, εξαγοράζει την κοινή γνώμη, επενδύει το μαύρο χρήμα της σε αγαθοεργίες και καταστρέφει χώρες για την πλάκα της. Στην ηλικία των 115 ετών, αυτό το προϊστορικό τέρας του καπιταλισμού ετοιμάζεται για τον ένατο γάμο του, τραγουδώντας παθιάρικα το «Αmando mio». Μόνο που ο υποψήφιος γαμπρός είναι ήδη νεκρός, κατόπιν δικής της διαταγής, πριν από 55 χρόνια, προκειμένου να τον εκδικηθεί γιατί την είχε προδώσει. Ή μήπως εκείνη η εκτέλεση δεν έγινε τελικά ποτέ; Αν όλα αυτά κάτι σας θυμίζουν, είναι γιατί η Ελληνίδα βραβευμένη συγγραφέας έγραψε τον «Ένατο Γάμο» σαν έναν γκρανγκινιόλ, παραισθησιογόνο και λοξό μονόλογο με κεντρικό πρόσωπο την Κλάρα Τσαχανασιάν από το έργο «Η επίσκεψη της Γηραιάς Κυρίας» (1965) του Φρίντριχ Ντίρενματ. Κι αν ο Ελβετός συγγραφέας είχε φανταστεί την ηρωίδα του ως σύζευξη τριών μεγιστάνων των '50s (Τσαχάροφ-Ωνάσης-Γκιουλ-μπεκιάν, εξ ου και το «Τσαχανασιάν»), η Λεία Βιτάλη αντιμετωπίζει το ίδιο πρόσωπο σαν ένα συνονθύλευμα της Θάτσερ, του Μπους και της Μέρκελ. Διατηρώντας ανέπαφη την εκκεντρική θεατρικότητα του έργου του '65 και προωθώντας τον διδακτικό μύθο του σε μια εσχατολογική συνθήκη μαύρης φάρσας, η Βιτάλη δίνει με σουρεαλιστικό οίστρο τη συνέχεια της υπόθεσης, σαν σχόλιο για την πτώση του (υπαρκτού) καπιταλισμού και την αντικατάσταση του από ένα νέο και ακόμη πιο τερατώδη (υπερ)καπιταλισμό. Το έργο της είναι διασκεδαστικό και επίκαιρο, εύληπτο ακόμη και από τον θεατή που δεν έχει ακούσει ποτέ για την «Γηραιά Κυρία». Και όλα αυτά σε ένα σκηνικό-αναπα-ράσταση μαυσωλείου στο Κάπρι, το οποίο αναδίνει θεατρικότητα και επικυρώνει τη σουρεαλιστική διάσταση του έργου (καλλιτεχνική διεύθυνση: Ν.-Αύγ. Γκέσκερ, επιμέλεια σκηνικών/κοστουμιών: Ελ. Μανωλοπούλου, φωτισμοί: Αλ. Αναστασίου, βίντεο: Δ. Μεϊμάρογλου). θυμίζοντας την Γκλόρια Σουάνσον από τη σινεφίλ «Λεωφόρο της Δύσης», η Μαίρη Νάνου, ντυμένη με νυφικό τύπου Σανέλ και πέπλα Ντιορ, με το πρόσωπο ψιμυθιωμένο κι ένα βιζόν στο λαιμό, ερμηνεύει πειστικά την αλαζονική πτώση της Κλάρα Τσαχανασιάν και την ίδια στιγμή λιώνει από έρωτα, υποστηρίζοντας το ρόλο της, άλλοτε με γκροτέσκους και άλλοτε με δραματικούς όρους. Προς το τέλος, βέβαια, η ηθοποιός φορτίζει την ερμηνεία της με μελοδραματικό ζήλο, ίσως όμως εκεί την οδηγεί ο ίδιος ο μονόλογος, ο οποίος συ-στρέφεται -φλυαρώντας από ένα σημείο και ύστερα- γύρω από ένα ψυχαναλυτικής φύσεως ψευτο-δίλημμα: τι είναι τελικά η Κλάρα; Μια ανήθικη πόρνη του καπιταλισμού ή μια αθώα ερωτευμένη, την οποία η ζωή μεταμόρφωσε σταδιακά σε τέρας, έστω κι αν εκείνη απλώς ήθελε «κάποιον να την αγαπάει» (όπως η ίδια εξομολογείται στο τέλος); Όποια απάντηση κι αν δώσουμε, δεν έχει μεγάλη σημασία. Η Κλάρα Τσαχανασιάν, είτε εκείνη του Ντίρενματ είτε η τωρινή της Βιτάλη, θα είναι πάντα ένα τέλειο σύμβολο της σαθρής ηθικής της απληστίας, η οποία δεν χρειάζεται καμία αιτία ή άλλοθι για να υπάρξει.

Ιλειάνα Δημάδη, κριτικός

ΑΘΗΝΟΡΑΜΑ (13.10.2011)

 -----------------------------------------------------------------------------------------------------     

«Στην πρώτη του παρουσίαση στην Ελλάδα το έργο του Ντίρενματ "Η επίσκεψη της γηραιάς κυρίας", δημιούργησε ένα μικρό σκάνδαλο. Θεωρήθηκε ως "ένα έργο ωμό και κυνικό" ….Μια προδομένη γυναίκα επιστρέφει ως ερινύα μετά από σαράντα χρόνια στον τόπο της για να καταστρέψει τον άπιστο εραστή της…Πληρώνει ένα δισεκατομμύριο δολάρια στους συμπατριώτες του για να τον σκοτώσουν και φεύγει για τη βίλα της στο Κάπρι, με το πτώμα του δολοφονημένου πρώην εραστή της μέσα σε ένα φέρετρο. Εδώ τελειώνει το έργο του Ντίρενματ, χωρίς άλλα σχόλια του συγγραφέα. Σαν μια απλή καταγραφή γεγονότων που θα μπορούσαν να είχαν συμβεί. Εξήντα χρόνια μετά, μια σημαντική Ελληνίδα συγγραφέας, η Λεία Βιτάλη, έρχεται να συνεχίσει την ιστορία από εκεί όπου την είχε αφήσει το Ντίρενματ, στο έργο της: "Ο ένατος γάμος".
        Πρόκειται για μια γόνιμη συνάντηση της "θερμής" Ελληνίδας συγγραφέως με τον κάπως "ψυχρό" Ελβετό, που μας δίνει ένα εντελώς καινούργιο, πρωτότυπο, ενδιαφέρον έργο πλουτίζοντας έτσι τη νεοελληνική δραματουργία. Η Βιτάλη "βλέπει" στην ηρωίδα του Ντίρενματ Κλαίρη Τσαχανασιάν, ολόκληρη τη δομή του μεταλλαγμένου καπιταλιστικού συστήματος …Βλέπει την προέλευση του "μαύρου χρήματος" που προκάλεσε την υπερσυσσώρευση κεφαλαίου και την κρίση … "Με όλα όσα συμβαίνουν σήμερα, με τους γιάπις που ανέβηκαν ξαφνικά όλες τις κοινωνικές βαθμίδες, πλουτίζοντας από τις κρυφές και φανερές ευκαιρίες του συστήματος, με τα "γκόλντεν μπόις" που παγίδευσαν και τους πιο υποψιασμένους στα γρανάζια των τραπεζικών "μολυσμένων" προϊόντων. Ένα πρόσωπο - πολλά πρόσωπα που έχουν στα χέρια τους την ύψιστη δύναμη μετατρέποντας σε φτωχούς όσους δεν ανήκουν στα δικά της τραστ"… Η απληστία και η διαφθορά κυριαρχούν … Νέα επιθυμία γίνεται η ακόρεστη ανάγκη…  Αντί για το απαγορευμένο επιθυμητικό: αμάρτησε ελεύθερα... καταλήξαμε στο εντεταλμένο, εξαναγκαστικό: αγόρασε ελεύθερα... Πληρώνουν αύριο τα παιδιά σου!
      Αυτή είναι η "Γηραιά κυρία", το σύγχρονο πρώην τέρας, η άλλοτε Ευρώπη που καταλήγει να φοβάται και να τρέμει, φάντασμα του εαυτού της, σαν ένα τρομαγμένο κοριτσάκι την ίδια τη σκιά της. Όπως καθαρότατα την είδε και την περιέγραψε η Λεία Βιτάλη με πολιτικοποιημένη σκέψη στο πιο πάνω έργο της, που συνεχίζει και ολοκληρώνει λειτουργικά την ιστορία του Ντίρενματ … Σε πολύ προσεγμένη, αρμόδια σκηνοθεσία της συγγραφέως, που ξέρει καλά το έργο της και πιάνει σωστά στους "αρμούς" του. Σε καλλιτεχνική διεύθυνση του Νικόλα - Αύγουστου Γκέσκερ, με ωραίους φωτισμούς του Αλέκου Αναστασίου και άρτια βίντεο της Δέσποινας Μεϊμάρογλου, και με μια πολύ καλή πρωταγωνίστρια. Η ικανή Μαίρη Νάνου ως "Κλαίρη Τσαχανασιάν" δίνει τον σφυγμό και όλες τις αποχρώσεις του "τέρατος", διατηρώντας την ίδια στιγμή το ανθρώπινο "προφίλ" του…Μια παράσταση αξιόλογη, ενός έργου επίκαιρου που πρέπει να προσεχθεί.»

Λέανδρος Πολενάκης, κριτικός, Εφημερίδα Αυγή   

                                 http://www.avgi.gr/ArticleActionshow.action?articleID=608247

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------

    «Σε μεταμοντέρνα επιχείρηση συνέχισης της Επιστροφής της γηραιάς κυρίας του Φρήντριχ Ντύρρενματ εξελίχθηκε η συγγραφή ενός δραστικού γυναικείου μονολόγου από την φερέλπιδα σύγχρονη ελληνίδα θεατρική συγγραφέα Λεία Βιτάλη ... Aπόλαυσα μια μαύρη φάρσα, όπου 54 χρόνια μετά η γηραιά κυρία καταφεύγει σε ένα μαυσωλείο στο Κάπρι με το φέρετρο του πρώτου βιαστή-εραστή της. Και μονολογεί ασύλληπτα για το χρήμα, την εξουσία και την αγάπη. Αυτό το «τέρας», όπως αυτοαποκαλείται, ζητάει με τα χρήματα να εξαγοράσει την ανθρωπότητα ολόκληρη… Βεβαίως η τραγική «καταστροφή» παραφυλάει… Τελικά, η συγγραφέας με σπουδές ψυχολογίας Λεία Βιτάλη βάζει την πληγωμένη αντι-ηρωίδα της να μετατρέπεται σε χιονάτη, σε ένα μαρασμένο και μαραμένο κοριτσάκι που το μόνο που θέλει είναι να την αγαπούν ΌΛΟΙ οι άνθρωποι ...
     Ιδιοφυές το σκηνικό, τα κοστούμια και τα requisites που σχεδίασε η Ελένη Μανωλοπούλου. Φωτισμένα από τον Αλέκο Αναστασίου μακραίνουν τη μικρή σκηνή δίνοντάς της συμπαντικές διαστάσεις …     «Σε μεταμοντέρνα επιχείρηση συνέχισης της Επιστροφής της γηραιάς κυρίας του Φρήντριχ Ντύρρενματ εξελίχθηκε η συγγραφή ενός δραστικού γυναικείου μονολόγου από την φερέλπιδα σύγχρονη ελληνίδα θεατρική συγγραφέα Λεία Βιτάλη ... Aπόλαυσα μια μαύρη φάρσα, όπου 54 χρόνια μετά η γηραιά κυρία καταφεύγει σε ένα μαυσωλείο στο Κάπρι με το φέρετρο του πρώτου βιαστή-εραστή της. Και μονολογεί ασύλληπτα για το χρήμα, την εξουσία και την αγάπη. Αυτό το «τέρας», όπως αυτοαποκαλείται, ζητάει με τα χρήματα να εξαγοράσει την ανθρωπότητα ολόκληρη… Βεβαίως η τραγική «καταστροφή» παραφυλάει… Τελικά, η συγγραφέας με σπουδές ψυχολογίας Λεία Βιτάλη βάζει την πληγωμένη αντι-ηρωίδα της να μετατρέπεται σε χιονάτη, σε ένα μαρασμένο και μαραμένο κοριτσάκι που το μόνο που θέλει είναι να την αγαπούν ΌΛΟΙ οι άνθρωποι ...
αγνά και τρυφερά ΜΕ το σώμα της ζωντανό κι εν εγγρηγόρσει. Αυτή η διάσταση απομακρύνει το πρόσωπο από ρομαντικά ή χριστιανικά ανθρωπιστικά μοτίβα και το αναγάγει σε βαθιά τραγικό. Ο άνθρωπος είναι συνολική ύπαρξη και δεν μπορεί να γαληνέψει η ψυχή του παρά μόνο μέσα από την υγιή ικανοποίηση των σωματικών του αναγκών και ορέξεων. Οποιοσδήποτε ακρωτηριασμός είναι θανατηφόρος για την ακεραιότητα της ψυχής. «Νους υγιής εν σώματι υγιεί». Ο ιερωμένος πελάτης της πόρνης τη δέρνει αλύπητα πληρώνοντας κάθε βουρδουλιά με τα λεφτά που σούφρωσε από το παγκάρι … Το έργο κινείται πιο κοντά στον παγανισμό παρά στον χριστιανισμό. Η αφήγηση της γηραιάς πόρνης θυμίζει τις ανάλογες αφηγήσεις από την ταινία Σαλό-120 μέρες στα Σόδομα του Πιερ-Πάολο Παζολίνι. Έχει επίσης δραματουργικά στοιχεία από τους Νταντάδες του Γιώργου Σκούρτη, ενώ επαναλαμβάνει εξελιγμένα όλα τα μοτίβα τής μέχρι σήμερα δραματουργίας της Λείας Βιτάλη … Εκπληκτικά λιτό και καίριο το video-art που δημιούργησε η Δέσποινα Μεϊμάρογλου.
     Μια παράσταση που αξίζει να δει κανείς για την πρωτοτυπία και την  ενδιαφέρουσα σκηνοθεσία της. Έτσι, για να μη γκρινιάζουμε ότι δεν υπάρχουν σύγχρονοι έλληνες θεατρικοί συγγραφείς. Υπάρχουν λίγοι και καλοί. Ή πολλοί, που δεν βρήκαν ακόμα το δρόμο τους για τα φώτα της ράμπας. Ας σπεύσουμε όλοι μαζί να τους ανακαλύψουμε και να τους βοηθήσουμε. Όταν ο Ευριπίδης έγραφε μόνος του τα έργα στη σπηλιά της Σαλαμίνας δεν φανταζόταν ποτέ ότι αιώνες μετά θα παίζονταν σε όλα τα θέατρα του κόσμου, δοξάζοντας την Αθήνα και τον πολιτισμό της. Αγκαλιάστε τους ζώντες συγγραφείς. Οι νεκροί δεν σας χρειάζονται. Έχουν αποσυρθεί στη Νήσο των Μακάρων, ευδαίμονες…»
                              

Κωνσταντίνος Μπούρας, κριτικός, θεατρολόγος, diavasame.gr
                  http://www.diavasame.gr/news.cfm?itemID=299

------------------------------------------------------------------------------------------------------

Η Λεία Βιτάλη είναι από τους πιο χαρισματικούς συγγραφείς αυτού του τόπου.

Δεν είναι μόνο συγγραφέας. Είναι μια μάγισσα του λόγου. Μια νεράιδα των λέξεων. Πώς τις μαγεύει! Πώς τις μαυλίζει!

Κι οι λέξεις υποτάσσονται στο αίσθημα και στο συναίσθημά της.

Απόψε έζησα μιαν ιερή στιγμή! Μιαν από κείνες τις στιγμές που λες «Γεννήθηκα για να τη ζήσω!»

 Η Βιτάλη έγραψε και σκηνοθέτησε τον «Ένατο Γάμο», ένα θεατρικό έργο που βασίζεται στο έργο «Η επιστροφή της γηραιάς κυρίας» του Ντύρενματ. Ένα έργο που διαλέγεται με το παλαιότερο, αλλά και που το προχωράει…

 Η Βιτάλη ανατέμνει την ανθρώπινη μη-ύπαρξη του αιώνα μας. Απογυμνώνει τη γύμνια μας. Ντύνει με λόγο τη γυμνότητά μας…

 Το έργο είναι μια ισορροπία πάνω σε μια γραμμή χωρίς αρχή και δίχως τέλος. Είναι μια απεγνωσμένη προσπάθεια –γιατί μόνο τέτοια μπορεί να είναι–  να μιλήσει κανείς για τον καιρό μας. Για τον αιώνα. Για το νυν και το αεί! Η πρωταγωνίστρια, «Η γηραιά κυρία» του Ντύρενματ, που εξακολουθεί να ζει, είναι η συμπύκνωση όλων όσων ζούμε, επιθυμούμε, ευχόμαστε, μισούμε…

 Η Βιτάλη στήνει έναν έξοχο καμβά από βελονιές (μια στο έγο του Ντύρενματ, δηλαδή στο παρελθόν, μια στον καιρό μας, στο απόλυτο παρόν) που όλες μαζί συνθέτουν ένα συμπυκνωμένο σήμερα!

Η ερμηνεία της Μαίρης Νάνου ήταν υποδειγματική για τη λιτότητα και την ακρίβειά της!

Είναι κρίμα που η αποψινή παράσταση στο θέατρο Θεμέλιο ήταν η τελευταία για φέτος!

Ευτυχώς όμως το έργο θα επαναληφθεί και την επόμενη θεατρική περίοδο!

Γρηγορείτε!...

Γιάννης Ευθυμιάδης φιλόλογος ποιητής

------------------------------------------------------------------------------------------------------

Είδαμε τον «Ένατο Γάμο» απόψε στο θέατρο «Αγγέλων βήμα». Θα μπορούσε να ονομαστεί «Play Dürrenmatt», κατά το «Play Strindberg» του Άρθουρ Σνίτσλερ. Με τη βασική διαφορά ότι ο Σνίτσλερ συνομιλεί με όλο το έργο του Στρίντμπεργκ, ενώ η Λεία Βιτάλη μόνο με την «Επίσκεψη της γηραιάς κυρίας» του Friedrich Dürrenmatt. Συγκεκριμένα η Βιτάλη συνεχίζει το έργο εκεί που το αφήνει ο Ντύρενματ. Η γηραιά κυρία, υπεραιωνόβια, συνομιλεί με το πτώμα του Άλφρεντ που βρίσκεται μέσα σε ένα φέρετρο. Η πληγωμένη κοπέλα (ο Άλφρεντ την γκάστρωσε και την παράτησε) που έχει γίνει αλαζονική δισεκατομμυριούχα, αποκαλύπτεται όχι συγχρονικά, όπως στο έργο του Ντύρενματ, όπου απαιτεί το θάνατο του Άλφρεντ με αντάλλαγμα τα εκατομμύριά της που θα σώσουν την πόλη, αλλά με τις αναμνήσεις της. Όποιος αγνοεί το έργο του Ντύρενματ θεωρεί την ηρωίδα ως τυπική ηρωίδα του Στρίνμπεργκ ο οποίος, πληγωμένος από τις γυναίκες, ξερνάει τη χολή του πάνω στις ηρωίδες του. Στο τέλος αποκαλύπτεται η τραγική της διάσταση (σκηνοθετικά με τα φώτα να χαμηλώνουν), και βέβαια με την τελική ατάκα του έργου: «Εγώ το μόνο που ήθελα ήταν να με αγαπούν».

Η Βιτάλη παραλαμβάνει το γκροτέσκο της ιστορίας του Ντύρενματ και το προωθεί περισσότερο: Η γηραιά κυρία κάνει τις ετοιμασίες για να παντρευτεί το πτώμα του βρίσκεται στο φέρετρο, ενώ δίνει παράλληλα οδηγίες σε έναν υπάλληλό της για το πώς να χειριστεί τις μετοχές της στο χρηματιστήριο. Τον βρίζει πατόκορφα για τις αδέξιες ενέργειές του. Στο τέλος αποκαλύπτεται ότι ο Άλφρεντ είναι ζωντανός, της έπαιξε κάποιο κόλπο με το χρηματιστήριο, και μέσα από το φέρετρο, που το ανοίγει επί τέλους, προβάλει η ουρά μιας τίγρης ή κάτι τέτοιο, δεν θυμάμαι. Έτσι μειώνεται τόσο το γκροτέσκο του Ντύρενματ (τελικά τη γηραιά κυρία την κοροϊδεύουν για να της πάρουν τα λεφτά, τον Άλφρεντ δεν τον σκοτώνουν), όσο και το δικό της, με την προετοιμασία ενός γάμου με ένα πτώμα το οποίο στην πραγματικότητα είναι ανύπαρκτο. Στο σημείο του έργου που η γηραιά κυρία ανακαλύπτει ότι την κορόιδεψαν, ότι ο γάμος δεν μπορεί να γίνει γιατί δεν υπάρχει πτώμα, ακούγεται παρωδιακά η μουσική του Πουτσίνι από την Μαντάμ Μπατερφλάι, μιας άλλης απατημένης και εγκαταλειμμένης γυναίκας.

Ένα μονοπρόσωπο έργο δεν είναι ακριβώς όπως μια συναυλία με έργα πιάνου. Το έργο πρέπει να είναι άρτιο, και ο ηθοποιός με εξαιρετικές ικανότητες, για να διατηρηθεί αδιάπτωτο το ενδιαφέρον του θεατή. Η Λία Βιτάλη μας έδωσε ένα τέτοιο έργο, και η Μαίρη Νάνου είναι μια τέτοια ηθοποιός.

Μπάμπης Δερμιτζάκης φιλόλογος

http://hdermi.blogspot.com/2011/10/blog-post_3883.html?spref=fb

"Ο ΕΝΑΤΟΣ ΓΑΜΟΣ" στο ΑΘΗΝΟΡΑΜΑ

Συνέντευξη: Λεία Βιτάλη 15/2/2011

από τη Μαρία Κρύου 

«Όταν η φρεσκάδα συνδυάζεται με την ωριμότητα, σπάει κόκαλα»

Η Λεία Βιτάλη είναι μία από τις αειθαλείς γυναικείες φωνές του σύγχρονου ελληνικού θεάτρου. Με αφορμή το νέο της έργο «Ένατος Γάμος», που οι αναγνώστες του «α» θα δουν αυτή την εβδομάδα σε avant premiere μίλησε στη Μαρία Κρύου για τη ζωή, το θέατρο και την περίεργη εποχή μας.

- Στο νέο σας έργο για ένα πρόσωπο με τίτλο «Ένατος Γάμος» πρωταγωνιστεί η Κλάρα Τσαχανασιάν, η ηρωίδα του Φρίντριχ Ντίρενματ στην «Επίσκεψη της Γηραιάς Κυρίας». Τι είναι αυτό που σας τράβηξε στην προσωπικότητα αυτής της γυναίκας;

«Έχω διαβάσει εδώ και πάρα πολλά χρόνια το έργο του Ντίρενματ και πάντα είχα στο μυαλό μου την Κλάρα ως μια αδυσώπητη γυναίκα, η οποία για εμένα –στην εποχή μας– θα μπορούσε να ταυτιστεί με τη Θάτσερ, τον Μπους και τη Μέρκελ. Έχω φέρει την Κλάρα στο σήμερα, εξετάζοντας τη μορφή που παίρνει το «τέρας» της εξουσίας, και της έχω δώσει μιαν άλλη διάσταση, κάνοντας μια μείξη από τα τρία πρόσωπα που προανέφερα. Συγχρόνως προσπάθησα να εξετάσω τα αίτια της δημιουργίας αυτού του «τέρατος», τα ψυχολογικά και τα κοινωνιολογικά. Κάθε εποχή δημιουργεί το τέρας για τους δικούς της λόγους. Ο Ντίρενματ δημιούργησε ένα «τέρας» όταν τελείωσε ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, όταν οι άνθρωποι προσπαθούσαν να κλείσουν τις πληγές τους. Η «Επίσκεψη της Γηραιάς Κυρίας» μας δείχνει τον εξευτελισμό του ανθρώπου για το χρήμα. Σήμερα που δεν υπάρχει αυτό – ή μάλλον το ξέρουμε πια κι έχουμε προχωρήσει ένα βήμα παραπέρα. Ο κόσμος έχει χρήματα και το «τέρας» άλλαξε όψη, κρύβεται πίσω από τράπεζες που διαλύουν τις χώρες ως μια άλλη κρυφή δύναμη».

- Θα δούμε και μιαν άλλη, πιο ανθρώπινη διάσταση της Κλάρα;

«Μπόρεσα να δω βαθιά μέσα της και ανακάλυψα έναν πυρήνα Χιονάτης. Ανακάλυψα ότι ένα «τέρας» μπορεί να έχει ανάγκη από αγάπη που αν την είχε εισπράξει, πιθανώς δεν θα ήταν «τέρας». Ανακάλυψα, όμως, και μια μεγάλη αλήθεια: αν κοιτάζαμε λίγο προς τον συνάνθρωπό μας, για να καταλάβουμε την ανάγκη του, χωρίς να μας νοιάζει πώς θα γεμίσουμε την τσέπη μας, τότε ο κόσμος θα μπορούσε να είναι διαφορετικός».

- Πιστεύετε πως οι «κακοί» άνθρωποι γεννιούνται ή διαμορφώνονται;

«Ο άνθρωπος κινείται πρώτα απ’ όλα από ένα ένστικτο επιβίωσης που τον οδηγεί να αρπάζει πράγματα προκειμένου να επιβιώσει. Ο πολιτισμός είναι αυτός που θα τον διδάξει την προσέγγιση του άλλου. Πάντα υπήρχαν πόλεμοι, αρπακτικά όρνεα, υπήρχε η εξουσία που καταδυναστεύει τους πάντες. Αυτό, όμως, που ζούμε τώρα είναι το χειρότερο: η απληστία και η διαφθορά έχουν γίνει αποδεκτές από τον σύγχρονο άνθρωπο».

- Υπάρχει τρόπος να αλλάξει αυτή η νοοτροπία και τι μπορεί να δώσει η τέχνη σε αυτήν τη δύσκολη φάση που ζούμε;

«Εδώ που έχουν φτάσει τα πράγματα, μπροστά στον γκρεμό, για να γίνει μια ανατροπή, πρέπει να αφουγκραστούμε την ανάγκη του άλλου. Η τέχνη, πάντως, δεν μπορεί να αναλάβει το ρόλο του σωτήρα της ανθρωπότητας, ούτε μπορεί να δώσει απαντήσεις. Μπορεί να προβληματίσει και να ξυπνήσει τον άνθρωπο από το λήθαργο. Να ανοίξει το πηγάδι και να σε βάλει να κοιτάξεις μέσα: να σου τραβήξει το μαύρο πανί του καθρέφτη και να σε βάλει να κοιτάξεις τον εαυτό σου. Δείχνει ένα δρόμο για να συνειδητοποιήσεις την πραγματικότητα και να προβληματιστείς γι’ αυτήν. Από κει και πέρα, ο καθένας κάνει ό,τι μπορεί για τον εαυτό του και τους άλλους. Πιστεύω ότι όταν τα πράγματα έχουν φτάσει στο έσχατο σημείο του ευτελισμού, πάντα γίνεται μια ανατροπή. Μετά την ευημερία έρχεται η ύφεση και ακολουθεί η ανατροπή.»

- Μέσα από τα έργα σας εκφράζεται μια ανθρωποκεντρική, κοινωνική και πολιτική οπτική.

«Με ενδιαφέρει πάρα πολύ η ψυχολογία των χαρακτήρων, αλλά δεν μπορεί να λειτουργήσει το άτομο μόνο του. Επηρεάζεται από τον κοινωνικό περίγυρο και η κοινωνία έχει πολύ μεγάλη σχέση με την πολιτική. Τα έργα μου, χωρίς να είναι επικαιρικά με την αυστηρή έννοια, είναι απόλυτα σύγχρονα. Εξακολουθώ να βρίσκομαι στον παλμό των γεγονότων και να προσπαθώ να τα καταγράψω με τη δική μου κριτική ματιά.»

- Είναι η πρώτη φορά του σκηνοθετείτε;

«Έχω κάνει άλλες τρεις σκηνοθεσίες στο θέατρο, ωστόσο δεν θεωρώ τον εαυτό μου σκηνοθέτη, δηλαδή δεν θα έπαιρνα ποτέ ένα έργο άλλου συγγραφέα για να το σκηνοθετήσω. Πιστεύω ότι ο συγγραφέας μπορεί να διδάξει τους ρόλους που έχει γράψει. Συνεργάζομαι με μια πάρα πολύ καλή ηθοποιό, με πολύ μεγάλη ευαισθησία και ικανότητες, τη Μαίρη Νάνου, με την οποία έχουμε ξανασυνεργαστεί στο παρελθόν σε ένα έργο μου που έχει μεταφερθεί στην τηλεόραση, το «Άννα Χ». Ο ρόλος της Κλάρα στον «Ένατο Γάμο» εμπεριέχει ουσιαστικά τρεις ρόλους – της γυναίκας που καταδυναστεύει τον κόσμο, της επιχειρηματία η οποία ζει στο σήμερα και συγχρόνως μιας τρυφερής ρομαντικής ύπαρξης που θέλει να παντρευτεί τον άντρα που είχε αγαπήσει στα νιάτα της. Αυτός είναι ο ένατος γάμος που ετοιμάζει.»

- Θα λέγατε πως τα έργα σας αφορούν κυρίως τις γυναίκες;

«Δεν πιστεύω ότι υπάρχουν έργα για γυναίκες ή άντρες, όπως δεν πιστεύω ότι υπάρχει γυναικεία ή αντρική γραφή. Η καλή γραφή είναι μία. Έχω δει άντρες να κλαίνε στο «Addio del Passato», που μιλούσε για μια γυναίκα και τη σχέση με τη μητέρα της.»

- Σας έχω δει πολλές φορές να παρακολουθείτε παραστάσεις…

«Πηγαίνω στο θέατρο και κυνηγώ περισσότερο τις νέες ομάδες, γιατί με ενδιαφέρει να δω τι είναι αυτό το καινούργιο που πάλλεται. Δεν πιστεύω, ωστόσο, στις ταμπέλες της ηλικίας, γιατί μπορεί να είσαι σκουριασμένος στα δεκαοκτώ και να λάμπει το μυαλό σου στα ογδόντα. Πιστεύω στα νέα παιδιά, αλλά επειδή το μυαλό δεν έχει ηλικία, μπορεί να δω παραστάσεις και με μεγαλύτερους ανθρώπους που έχουν φρεσκάδα. Όταν η φρεσκάδα συνδυάζεται με την ωριμότητα, σπάει κόκαλα».

- Ποια είναι η τάση που παρατηρείτε στο σημερινό θέατρο;

«Βλέπω να κυριαρχεί η τάση προς το θέαμα. Δεν μπορούμε, όμως, να μείνουμε μόνο σε αυτές τις νέες μεθόδους και τεχνικές θεάτρου που τοποθετούν σε δεύτερη μοίρα το κείμενο. Αν το θέατρο καταλήξει να είναι θέαμα, τότε παύει να λειτουργεί με τρόπο ουσιαστικό. Αυτήν τη στιγμή είναι το μόνο πράγμα που έχει απομείνει και μπορεί να ενεργοποιήσει το μυαλό μας, γιατί είναι κάτι ζωντανό. Αν καταργήσουμε το λόγο κατά ένα πολύ μεγάλο ποσοστό και τον αντικαταστήσουμε με το θέαμα, τότε το θέατρο γίνεται ανώδυνο».

http://www.athinorama.gr/theatre/articles/?id=10098

http://www.youtube.com/watch?v=i0cq4t712Og